Наш специјален известувач од Атина Валентина Ѓоргиевска Парго
Рекордна посетеност и динамични дискусии беше сликата на 29. Форум за електрична енергија кој се одржа во Атина на 5 и 6 јуни, во Виндам Гранд хотел, привлекувајќи значителен број присутни од целиот свет, а во организација на Energy community.
Дводневниот настан се фокусираше на дискусии и дебати во врска со пазарите на електрична енергија на Енергетската заедница, кои можеа да се следат и онлајн преку стриминг пренос сд панелите.
Форумот ги собра креаторите на политиките, регулаторите, индустриските професионалци и експертите кои разговараа за клучните стратегии за развој на интегриран и одржлив пазар на електрична енергија.
На дневен ред беа теми како транспонирање и имплементација на Пакетот за интеграција на електрична енергија, енергетска транзиција и инвестиции во обновливи извори.
Со форумот претседаваше Андраш Хујбер од DG ENER, Европска комисија; и на почеток присутните ги поздрави и одржа клучен говор Димитриос Цалемис, генерален директор за енергетика во Министерството за животна средина и енергетика на Грција; Максим Тимченко, извршен директор на ДТЕК; и Артур Лорковски, директор на Секретаријатот на Енергетската заедница.
Меѓу неколкуте присутни претставници од областа на енергетиката од Македонија на последната панел дискусија зборуваше Благој Стојевски од ЕВН и изрази задоволство од успесите кои ги имаат во работењето.
Учесниците ги истражуваа предизвиците и можностите во развојот на пазарот на електрична енергија. Панелите се осврнаа на неопходноста од регулаторни реформи, имплементација на финансиски механизми како што се Договори за набавка на електрична енергија (PPAs) и договори за разлика (CfDs) и значењето на меѓузонската трговија со електрична енергија за пазарна ефикасност. Дополнително, беа нагласени предусловите за пазарно спојување и неопходните чекори за имплементација како средство за рационализирање на интеграцијата на договорните страни на Енергетската заедница во единствениот ден пред (SDAC) и интердневната спојка на ЕУ (SIDC) и подобрување на регионалната соработка. Дискусиите, исто така, ја истакнаа потребата за интегрирање на обновливите извори на енергија и подобрување на процесите на поврзување со мрежата за поддршка на енергетската транзиција.
Форумот, исто така, послужи како вредна можност за вмрежување, овозможувајќи им на присутните да разменат идеи, да споделуваат најдобри практики и да воспостават нови партнерства во енергетскиот сектор. Секретаријатот на Енергетската заедница оцена декаценетите говорници и учесниците за нивниот непроценлив придонес за успехот на 29. Форум за електрична енергија во Атина.
Организацијата на форумот беше одлична, а еден од најдобрите заклучоци беше транспонирањето на законодавството на EnergyCommunity во Договорните страни, како и операционализацијата на структурите за регионална соработка на ОЕПС, се важни предуслови за учество на внатрешниот енергетски пазар и пазарно спојување.
-Без електрична енергија нема иднина, заклучи Виктор преставникот од Украина, зборувајќи за тешката состојба во која се наоѓа земјата поради воената состојба.
На целиот Форум претставник од медиумите беше уредничката на КулАрт, која со внимание ги проследи говорите и е вклучена во директно известување од настаните на Енергетската заедница од 2022 година наваму.
КЛУЧНИ ЗАКЛУЧОЦИ ОД ФОРУМОТ
Транспонирање и спроведување на Пакетот за интеграција на електрична енергија
-Форумот ги потврди напорите на договорните страни за транспонирање на Пакетот за интеграција на електрична енергија, вклучителноl предизвици и одложувања. Договорните страни ја истакнаа обезбедената поддршка, вклучително и од Секретаријатот на Енергетската заедница, во процесот на транспонирање. Тие се согласија дека последователното спроведување и планираните реформи бараат нова експертиза и дополнителни човечки ресурси во соодветните институции, вклучително и министерствата. Се бара Секретаријатот на Енергетската заедница да продолжи да дава поддршка и прегледи на законите.
-Форумот ја призна важноста од подобро искористување на постојната инфраструктура и потребата за развој на нова инфраструктура неопходна за поддршка на декарбонизацијата. Форумот го забележа тековниот процес на развивање на нова листа PECI во согласност со Регулативата за TEN-E. Друга финансиска поддршка за инфраструктурните проекти на договорните страни може да се смета за поддршка на нивната транзиција од природен гас на водород.
-Форумот ги повика договорните страни да ги забрзаат активностите за завршување на процесот на транспонирање веднаш и најдоцна до крајот на 2024 година.
– Форумот потсети дека транспонирањето и спроведувањето на Пакетот за интеграција на електрична енергија се предуслови за спојување на пазарот и дека спојувањето на пазарот е предуслов за добивање ослободување од CBAM до крајот на 2025 година. Форумот побара јасна временска рамка за завршување на Транспонирањето и имплементацијата ќе бидат развиени од сите договорни страни и доставени до Секретаријатот на Енергетската заедница до 1 јули 2024 година. Почитувањето на временските рокови ќе го следи Секретаријатот на Енергетската заедница и ќе го извести Управниот комитет за спојување на пазарот (УЦСК).
-Сите Комитети на НЕМО истакнаа дека пазарното спојување на Енергетската заедница е приоритет и потсетија дека се посветени на поднесувањето на ИП на МЦО како неопходен предуслов за спојување на пазарот. Сите Комитети на НЕМО потсетија дека тековниот рок до 15 јуни 2024 година за испорака на ИП на МЦО ќе мора да се одложи, најверојатно за есен, поради недостаток на соодветно назначени НЕМО во Договорните страни. Форумот ги повика договорните страни да ги назначат приоритетите на НЕМО по завршувањето на транспонирањето на Пакетот за интеграција на електрична енергија. Постојните договорни страни NEMO се поканети од сите NEMO комитети да аплицираат за статус на набљудувач.
-ЕЦРБ го информираше Форумот за тековната работа на мислењето во сенка за ИС на МЦО и координација со ACER со цел да се обезбеди доставување на усогласено мислење до НЕМО.
-Форумот го признава воспоставувањето на локални проекти за имплементација (ЛИП) и ги покани да ги номинираат своите проекти на PCG EnC JET. ЛИП треба да ги имитираат ЛИП на ЕУ во смисла на управување и структура, а Форумот го поздравува тоа што некои се приклучуваат на веќе постоечките структури на ЕУ, како што е IBWT.
– ОЕПС беа повикани да ги забрзаат активностите за операционализација на EnC CCR како што е воспоставено во согласност со EnC CACM. Алтернативно, секоја реконфигурација треба да биде предложена од сите ОЕПС на ЕУ и да ги покрие сите граници на зоните за понудување на трите EnC CCR, пред да се достави до ACER во согласност со EnC CACM. -Форумот ги повика договорните страни ОЕПС и НЕМО да аплицираат за придржување кон CACM Global NDA и оние кои се веќе потписници на CACM Global NDA да дадат согласност на сите нови апликанти од договорните страни.
-Форумот потврди дека штом ќе се заврши националната транспонирање и имплементација на Пакетот за интеграција на електрична енергија, со усвоен ИС на МЦО и операционализација на CCR како минимален предуслов, 18 месеци треба да се претпостават како минимално време потребно за имплементација и целосно пристапување кон единствениот ден- предна спојка (SDAC) и единечна интрадневна спојка (SIDC) во низа, годишно, со Q1 за SDAC и Q4 за SIDC, почнувајќи од 2026 година.
– ОЕПС беа повикани да го унапредат процесот на развивање предлог за заеднички сет на барања и за воспоставување на регионална платформа за распределба во согласност со EnC FCA. Форумот, исто така, го забележа повикот на украинскиот ОЕПС да воведе долгорочна распределба на капацитетите на сите нејзини граници.
Енергетска транзиција
На форумот се дискутираше за влијанието на CBAM врз енергетскиот микс во договорните страни и стратегиите на комуналните претпријатија за управување со транзицијата на нивните портфолија кои сè уште се во голема мера обликувани од јаглен. Дискусијата беше надополнета со перспектива од индустријата што троши енергија и трговците со електрична енергија. Додека координираниот одговор на политиката на CBAM сè уште е предмет на дискусија во Енергетската заедница, Форумот подвлече дека овој одговор треба да се реши брзо со цел да им се обезбеди сигурност на комуналните претпријатија, инвеститорите и индустријата за нивните деловни модели и случаи.
-Покрај дискусијата за шеми за ограничување и трговија за емисиите на јаглерод, Форумот исто така побара да се истражат опциите за платформи за флексибилност поврзани со загадувачите кои подлежат на Директивите за големи постројки за согорување и за индустриски емисии.
– Форумот повика на отворена дискусија за регионално координирани механизми за капацитет за справување со можните последици од укинувањето на јагленот врз безбедноста на снабдувањето.
Инвестиции во обновлива енергија
– Форумот потврди дека за да се постигнат амбициозните цели за 2030 година, шемите за поддршка доделени на пазарна основа преку механизмите „Договор за разлика“ ќе останат клучни. Меѓутоа, со обезбедување на делумна поддршка, притоа дозволувајќи му на остатокот од производството да се потпира на приходите од трговците, проектите можат да обезбедат банкарство и да направат простор за повеќе иницијативи под ограничени квоти за поддршка. Овој пристап ја балансира финансиската стабилност со можност за поширока реализација на проекти за обновливи извори на енергија.
– Форумот потсети дека договорите за набавка на енергија за обновлива енергија (ППА) се клучен бизнис модел за дополнување на шемите за поддршка, но нагласи дека главната пречка е недоволната пазарна ликвидност, што доведува до висок финансиски ризик и ниска стапка на имплементација кај договорните страни на Енергетската заедница. За да се реши ова, Форумот ги повика договорните страни веднаш да го финализираат воспоставувањето на организирани пазари на електрична енергија и да продолжат со спојување со внатрешниот пазар на ЕУ за да ја зголемат ликвидноста.
– Форумот потврди дека се неопходни гаранции за потекло (ГО) за да се потврди дека електричната енергија за која е потпишан ЗЈН е обновлива. Овие сертификати обезбедуваат транспарентност и го олеснуваат ефикасното прекугранично тргување со обновлива енергија. Дополнително, прекуграничната соработка меѓу ЕУ и нејзините соседи овозможува да се искористат силите, ресурсите и експертизата за да се оптимизира производството на обновлива енергија. Затоа, Форумот апелира да се донесе одлука за да се наведат критериумите за признавање на гаранциите за потекло од договорните страни на Енергетската заедница во ЕУ.
– Форумот препозна дека технологиите за складирање на енергија се важни поради интермитенцијата на обновливите извори на енергија, подобрувањето на стабилноста на мрежата и создавањето дополнителни текови на приходи што ги прават деловните модели за складирање енергија да бидат сè поодржливи и суштински како што напредува зрелоста на пазарот.
Поврзување со мрежа
– Форумот ја потврди потребата од преиспитување на пристапот кон управувањето со мрежното поврзување. За да се воведат нови алатки за управување со редот за барања за поврзување, мрежните оператори треба да обезбедат поголема транспарентност на процесот и да ја зајакнат нивната соработка со засегнатите страни, како и со националните регулаторни органи и министерства.
-Форумот ги покани регулаторните органи да ги разгледаат и одобрат развојните планови за пренос и дистрибуција и соодветно да ги изменат тарифите за пренос и дистрибуција за да ги одразат реалните трошоци за проширување на мрежата.
