Третиот ден на 13. „МакеДокс“ почна со мастерклас на почесната гостинка Хелена Тшештикова, една од најпознатите документаристки од Чешка. Мастеркласот на кој Тшештикова зборуваше за својата документаристичка работа и специфичен метод (тајм-лапс) на снимање на филмовите се одржа во „ЕУ Хаус“ во Скопје.
– За да се одржи мастерклас треба да има мастер (мајстор) – духовито забележа
Туе Стен Милер, кој го модерираше разговорот со Хелена Тшештикова, и на
почетокот се потсети дека со Хелена лично се знаат од времето кога работела на филмот „Рене“, а првото прашање се однесуваше на нејзиниот специфичен метод за снимање филмови.
– Уште во раната младост многу сакав да пишувам дневник, по примерот на Ана
Франк, и тоа го правев секојдневно. Кога почнав да се занимавам со снимање
филмови сакав да го задржам истиот дневнички запис, овојпат направен со
камера – објасни Тшештикова.
Првиот проект што почнала да го снима со „тајм-лапс“ методот се „Брачни
приказни“. Почетокот на приказните е на свадбената церемонија на избраните
брачни партнери, а потоа приказните продолжила да ги снима со истите партнери
по 20 и по 35 години брак, а тој проект е активен до денес. Тој проект практично го
трасира патот и за другите филмови.
Најпознатиот филм, за кој ја доби и наградата на Европската филмска академија
(ЕФА) во 2008 година е „Рене“, за младиот деликвент Рене Плашил. Таа објасни
дека тој проект почнал во 1988 година, кога биле избрани пет млади деликвенти
кои со камера ги снимале три години и во тој период сфатила дека Рене е најпаметен и најавтентичен како карактер, што било клучно за да направи филм
со неговата животна приказна. Во текот на снимањето се случувале многу
непредвидени работи, а еднаш дури и нејзиниот дом бил ограбен од Рене, по
следувала жестока реакција од семејството на Хелена, но таа продолжила да ја снима неговата приказна. Од 33 години снимање на животот на Рене излегоа два
филма „Рене“ (2008) и „Рене – Затвореник на слободата“ (2021). Со вториот филм
беше отворена програмата Земја во фокус – Чешка, на 13 „МакеДокс“.
Во однос на својата работа Тшештикова истакна дека документаристот мора
добро да го осмисли крајот на филмот, бидејќи снимањето трае со години, да
биде подготвен на непредвидени работи, бидејќи за неа и Кадифената револуција
во Чешка се случила како непредвидена работа која имала влијание врз филмот
за Рене, да биде подготвен да направи промени во планот за снимање и во
приказната, да знае да комуницира со продуцентите, бидејќи тие работат со
фиксен дедлајн и постојано потсетуваат дека снимањето на филмот не може да
трае вечно.
Во однос на комуникацијата со протагонистите Тшештикова рече дека редовно се слуша со повеќето од нив, дека таа е навлезена во нивните лични животи, но и тие се навлезени во нејзиниот живот. Во однос на изборот рече дека не сака да снима филмови за „ѕвезди“, туку за едноставни, обични и автентични луѓе за кои смета дека имаат интересен живот за филмска приказна. Единствен исклучок од тоа правило е документарниот филм за големиот чешки режисер Милош Форман,
кој го направила бидејќи делата на Форман имале големо влијание таа да почне да се занимава со филмската уметност, објасни Тшештикова на мастеркласот.
– Никогаш не сум прекинала контакт. Целата работа ја правам по сопствена волја, никој не ме тера на тоа и затоа сум постојано посветена на моите протагонисти и нивните приказни. Никогаш не сум се откажала проект и никогаш не се предавам!
– рече Хелена Тшештикова на крајот од својот мастерклас.
По мастеркласот со Тшештилова, данскиот консултант за документарци и
филмски критичар, Туе Стен Милер, почна со реализацијата на работилницата за
развој на идеи. Учесниците на работилницата се режисери и продуценти со краткометражни или долгометражни креативни документарни проекти во развој, продуцирани или копродуцирани во Грција, Албанија, Бугарија, Северна
Македонија, Србија, Косово, Црна Гора, Хрватска, Босна и Херцеговина,
Словенија, Романија и Турција. По два дена на групни и индивидуални сесии,
резултатите од работилницата ќе бидат презентирани на 22 август, во рамките на
4-тото издание на МакеКоПроДокс форумот.
Во текот на викендот (20 и 21 август) во Младинскиот културен центар, со термини во 11 и во 18 часот, се прикажува Програмата за деца и млади, во чии рамки се предвидени проекции на два долгометражни и голем број кратки документарни и анимирани филмови.
