Ексклузивно од Приштина, Валентина Ѓоргиевска Парго, уредничка во КулАрт
Форумот за праведна транзиција што се одржа на 9.10.2024 година во Приштина, хотел Емералд, заврши со силен повик за координирани напори за обезбедување фер и одржлива енергетска транзиција на Западен Балкан.
Над сто учесници, лично и онлајн, се собраа за да разговараат за начините за поддршка на работниците со јаглен, како и засегнатите заедници, а се осврнаа и на опасните нивоа на загадување во регионот и зависноста од фосилни горива.
Форумот ја нагласи итната потреба од структурирано управување и механизми за финансирање, со акцент дека „загадувачите мора да платат“ како клучен принцип за финансирање на транзицијата.
Форумот започна со видео презентација со интервјуа со работници во рудникот за јаглен и електраната од електраната Обилиќ, илустрирајќи ја нивната длабока поврзаност со индустријата и предизвикот да се оддалечат од фосилните горива, кои моментално го напојуваат најголемиот дел од електричната енергија на Косово. Во ова видео, работниците од јаглен во електраната КЕК и рудникот ги споделија своите мислења и грижи за нивните работни места и иднината, како и поддршката на која се надеваат. Видеото е подготвено како придонес кон Форумот за праведна транзиција на Енергетската заедница во 2024 година со поддршка од Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
Понатаму, во своето обраќање, директор на Секретаријатот на Енергетската заедница Артур Лорковски, ја истакна итноста на енергетската транзиција, наведувајќи: „Оваа транзиција не е само за исполнување на своите цели. Исто така, мора да биде инклузивна и фер. Работниците, заедниците и индустриите погодени од промената од фосилни горива кон обновливи извори мора да бидат поддржани и да имаат корист од новите можности“.
Клучниот панел во текот на денот беше на тема „Ден во рударството“, модериран од експертската од Косово Ереза Вела (службеник за влијание и комуникации, ENCS), каде работникот Фатмир Гергури од КЕК ги сподели своите искуства и се разговараше за улогата на синдикатите во обезбедувањето на фер транзиција.
Понатаму, со исто толкаво значење се зборуваше во сесијата „Гласот на младите за праведна транзиција“, модериран од Марта Шулте- Фишедик (експерт за транзиција на Jus, ENCS), на кој говореа младите лидери Амина Каја и Ива Трпески, за улогата на младите во обликувањето на иднината на регионот.
Форумот беше исполнет со клучни сесии на кои имаше дискусии за финансирање на иднината, додека Моника Фига(експерт за клима и праведна транзиција во Секретаријатот на Енергетската заедница), даде моќен потсетник.
„Што би финансирале за праведна транзиција? беше сесијата предводена од Моника Фигај која говорно ги истражуваше опциите за финансирање, во соработка со Дејвид Оберхубер од ГИЗ и Бурим Хашани од МЦА.
Во своите завршни зборови, Моника Фигај, ја нагласи потребата од проактивно планирање: „CBAM е речиси тука, а нашата инфраструктура базирана на фосили нема да преживее уште една генерација. Мораме да планираме за овие неизбежни промени, користејќи ги алатките што ги имаме на располагање, како што се националните енергетски и климатски планови, Долгорочните стратегии за развој на ниски емисии и плановите за праведна транзиција да го предводат патот”, рече таа.
Експертката Фигај, исто така, ја истакна важноста на праведните и значајни ресурси. „Меѓународното финансирање самото нема да го премости јазот. Системите за цени на јаглеродот се зголемуваат на глобално ниво со причина- загадувачите мора да платат. Во моментов, 30.000 луѓе на Западен Балкан годишно умираат од загаден воздух и ова ниво на загаденост не може да продолжи“, истакна.
Форумот не само што ги истакна предизвиците со кои се соочува Западен Балкан во неговата енергетска транзиција, туку ја нагласи и важноста од инклузивен дијалог и соработка меѓу сите засегнати страни.
Со адресирање на потребите на работниците и заедниците погодени од транзицијата, настанот ги постави темелите за поодржлива и правична енергетска иднина во регионот, на крајот усогласувајќи се со целите на ЕУ за декарбонизација.
Организиран од Секретаријатот на Енергетската заедница во соработка со Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH во име на германската влада, настанот имаше за цел да го олесни регионалниот дијалог на праведна транзиција. Секретаријатот на Енергетската заедница ја поттикнува и помага регионалната соработка во усогласувањето на енергетските политики со стандардите на ЕУ, поддржувајќи ја транзицијата кон поодржлив енергетски пазар.
Како дел од релевантната и регионална техничка соработка, Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, во име на германската влада, обезбедува помош за градење капацитети и унапредување на широки мултисекторски реформи во областа на климата и енергијата во рамките на Регионалното климатско партнерство меѓу Западен Балкан и Германија.
Претставниците на младите, може да се рече дека донесоа суштински глас на дискусијата, повикувајќи ги носителите на одлуки да се вклучат со нив и да ги приспособат комуникациските напори за подобро да ги таргетираат и ангажираат младите, со кампањи на социјалните медиуми кои предизвикуваат емпатија и повици за акција и поддршка во нивните претстојни напори.
На форумот свои одлични излагања имаа и неколку претставници од С. Македонија, Ива Трпески од Go green, која се осврна на овој проблем во Кичево, Фросина Антоновски од Can Europe, и други…
Значи, важноста на овој форум беше тоа што како заклучоци се донесоа следниве цели- фер традиција на изворите на енергија, грижа за работните места на рударите и работниците кои може да ги изгубат, вклучување на што повеќе млади во овој процес на праведна транзиција на енергијата и грижа за здравјето на луѓето.
куларт.мкСодржините, графичките и техничките решенија се заштитени
со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски
текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски
содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се
цитира.
