Меѓународниот ден на спомениците и локалитетите е востановен на 22-та седница на Генералната конференција на УНЕСКО во 1982 година. Од тогаш 18-ти април е ден на прославување и промоција на културното наследство, и претставува можност за подигање на свеста за неговиот диверзитет, за неговата важност и повредливост, за неговите потреби и за потребата за неговата конзервација.
Подигање на свеста за значењето и вредностите на културното наследство во Република Северна Македонија, како значајна превентивна активност, системска едукација и специјализација на кадар, користење експертски совети во доменот на третманот на културното наследство, ефектуирање на мониторинг мисијата за состојбата на културното наследство, како елемент на превентива, односно сегашна приоритетна активност во доменот на заштита на културното наследство, се едни од целите на Националната галерија.
Културното наследство е темелна вредност на Република Северна Македонија.
Во член 56 од Уставот на Република Северна Македонија се пропишува дека сите природни богатства на Републиката, растителниот и животинскиот свет, добрата во општа употреба, како и предметите и објектите од особено културно и историско значење определени со закон се добра од општ интерес за Републиката и уживаат посебна заштита.
Законот за заштита на културното наследство дефинира дека културно наследство во смисла на овој закон се материјални и нематеријални добра кои, како израз или сведоштво на човековото творештво во минатото и сегашноста или како заеднички дела на човекот и природата, поради своите археолошки, етнолошки, историски, уметнички, архитектонски, урбанистички, амбиентални, технички, социолошки и други научни или културни вредности, својства, содржини или функции, имаат културно и историско значење и поради нивната заштита и користење се наоѓаат под правен режим во согласност со овој и друг закон.
Националната галерија НА Република Северна Македонија е институција која одигра мошне значајна и историска улога во доменот на движното културно наследство, афирмирање на македонското ликовно творештво од средината на дваесеттиот век, па се до денес.
Нејзиното формирање датира во далечната 1948 година, како одговор на потребата, македонската ликовна сцена да биде водена и поттикнувана од стручна институција во која би се презентирала и афирмирала македонската ликовна уметност. За таа цел во овој период била извршена конзервација и реставрација на Даут пашиниот амам и истиот ја добил функцијата на Уметничка галерија. Прв директор на Галеријата бил академскиот сликар со прилепско потекло Борко Лазески, а по него истакнатиот ликовен уметник Никола Мартиноски.
На свеченото отварање на Галеријата во 1951 година била отворена и првата поставка на ликовни дела: икони од XIV – XIX век, копии на фрески и ликовни дела од тогашната македонска и југословенска современата уметност.
Денес, основни дејности на Националната галерија на Македонија се музејската и галериската дејност, а во нејзините објекти се одржуваат и голем број на различни културни настани (концерти, промоции, советувања, дискусии и сл.)
Недвижно културно наследство, споменици на културата
Националната галерија на Македонија управува со четири објекти од кои два претставуваат споменици на културата, недвижно културно наследство, ретки примероци на исламската, профана архитектура.
Даут пашин амам
Објект кој датира од втората половина на XV век, и претставува редок примерок на исламската, профана архитектура. Поради своите исклучителни културно-историски и уметнички карактеристики, објектот е прогласен за Споменик на културата на Република Македонија.
Во него моментално е сместена постојаната Национална поставка на ликовни дела (икони, слики, скулптури, инсталации…), која го прзентира периодот од XIV – XXI век, претставени во 8 изложбени сали. Изложени се речиси 200 дела, доминантно во сопственост на Националната галерија на Македонија, а мал дел времено позајмени од други установи, со цел добивање на континуитет во хронологијата и стилскиот развој на македонската ликовна уметност.
Во Даут пашиниот амам се наоѓаат и три депоа за слики. Објектот има површина од 900 м2, а е опкружен и со дворно место.
Чифте амам
Објект од втората половина на XV век, како дар од Иса бег. Исто така претставува редок примерок на исламската профана архитектура и поради своите исклучителни културно-историски и уметнички карактеристики е прогласен за споменик на културата на Р. Македонија. Како што самото име кажува, станува збор за двоен амам – поделен е на машки и женски и е составен од два речиси идентични делови со одвоени влезови.
Овој објект, значајно оштетен во Скопскиот земјотрес, во 2000 година е доделен на Националната галерија на Македонија, кога е конзервиран и реставриран и е ставен во функција. Во него постојано се одржуваат различни изложби од современата ликовна продукција, како и друг тип на културни настани.
Во овој објект се наоѓаат две депоа за слики и скулптури. Објектот има површина од 1056 м2.
Грижата и односот кон културното наследство според Статутот на Националната галерија се реализира во континуитет со поддршка на Министерството за култура и обезбедување на вонбуџетски средства.
Во 2009, со поддршка на The U.S. Ambassadors Fund for Cultural Preservation 2009, U.S. Department of State, Federal assistance беше извршена делумна реконструкција на Даут пашин амам
Во период од 2018-2019 со поддршка на Министерството за култура и The U.S. Ambassadors Fund for Cultural Preservation 2018, U.S. Department of State, Federal assistance Award, беше реализирана делумна реконструкција на објектот Чифте амам.
По изготвениот Проект за заштита и реконструкција на „Спомен куќата на Лазар Личеноски во 2015, после кризата настаната со пандемијата од Ковид-19, во 2022 и 2023 се работи на непосредна заштита, конзервација на дел од 122 уметнички дела од Колекцијата на „Спомен куќата на Лазар Личеноски“.
Движно културно наследство
Интензивната активност спроведена во текот на 75 години од постоењето на Галеријата очигледно докажува дека таа е една од најдобрите национални институции во уметничката област, чија постојана тенденција отсекогаш била и ќе биде потврда, афирмација и промоција на достигнувањата на македонска ликовна уметност во националните рамки, на Балканот и на меѓународно ниво.
Движното културно наследство кое брои на 4.000 музејски предмети/уметнички дела, управувано од Националната галерија е организирано во повеќе колекции:
• Постојана изложба XIV-XX век, постојана поставка прикажана во Даут пашин амам
• Цртеж
• Графики
• Македонското профано сликарство
• Икони
• Македонска современа уметност помеѓу двете светски војни
• Македонска современа уметност по 1945 година
• Современа уметност од поранешна Југославија
• Фотографија, филм и видео
Главна дејност на Националната галерија на Република Северна Македонија во доменот на музејската дејност се:
1. Систематизација истражување, собирање, организирање, стручно и научно обработување и проучување, конзервирање, чување, објавување и презентација на музејскиот материјал;
2. Преку постојаната изложба, повремени изложби, предавања и други форми на дејствување, ја запознаваме публиката и придонесуваме за нивна едукативна и културна надградба.
3. Овозможуваме услови за употреба и за научно и стручно проучување на музејскиот материјал.
4. Објавуваме научни и стручни публикации, каталози, водичи и друг пропаганден материјал.
5. Водиме книга за влез, попис на книги, датотека, излезна книга и друг вид евиденција и документација на движното културно наследство.
Се придружуваме кон одбележувањето на Меѓународниот ден на промоција на културното наследство, ги отвораме вратите за посетителите, особено најмладите со следната програма:
• Даут пашин амам, Постојаната поставка од 14-21 век;
• Чифте амам, Поставка на мултимедијалниот проект „Пејзажно искуство“, едно од најдобрите национални преставувања на 59-то издание на меѓународната ликовна изложба La Biennale di Venezia 2022.
Во текот на целиот ден, 18 април 2023 (вторник), влезот за сите посетители е слободен во период од 10-18 часот.
куларт.мкСодржините, графичките и техничките решенија се заштитени
со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски
текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски
содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се
цитира.
